Η Αυστραλία μπλόκαρε τα social media για κάτω των 16

Μια νέα εποχή ξημέρωσε για το διαδίκτυο, με το βλέμμα του πλανήτη να είναι στραμμένο στην Ωκεανία. Από σήμερα Τετάρτη 10 Δεκεμβρίου 2025, η Αυστραλία έγινε το πρώτο κράτος στον κόσμο που έθεσε σε εφαρμογή μια από τις πιο δραστικές και αμφιλεγόμενες νομοθεσίες στην ιστορία του ψηφιακού κόσμου: την πλήρη απαγόρευση χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για παιδιά κάτω των 16 ετών.

Δεν πρόκειται απλώς για μια αλλαγή στους όρους χρήσης, αλλά για ένα ιστορικό ορόσημο που μετατοπίζει την ευθύνη από τους γονείς στους τεχνολογικούς κολοσσούς. Καθώς οι πλατφόρμες όπως το TikTok, το Instagram και το Facebook καλούνται να «κλειδώσουν» τις πόρτες τους στους ανήλικους Αυστραλούς, το ερώτημα που πλέον κυριαρχεί στις διεθνείς κυβερνήσεις είναι ένα: Μήπως πρέπει να ακολουθήσουμε τον ίδιο δρόμο;

Το «ντόμινο» της νομοθεσίας: Ποιοι ετοιμάζονται να ακολουθήσουν

Η κίνηση της Αυστραλίας δεν είναι μεμονωμένη. Λειτουργεί ως καταλύτης για ένα παγκόσμιο κύμα ρυθμίσεων που σιγοβράζει εδώ και καιρό. Η απόφαση της Καμπέρα έχει ανοίξει την όρεξη σε νομοθέτες από την Ευρώπη μέχρι την Ασία, οι οποίοι βλέπουν στο αυστραλιανό μοντέλο τη λύση για την «επιβλαβή» επιρροή των αλγορίθμων στην ψυχική υγεία των νέων.

Σύμφωνα με αναλύσεις και ρεπορτάζ που συνοδεύουν την είδηση, αρκετές χώρες βρίσκονται ήδη στα πρόθυρα λήψης παρόμοιων μέτρων:

• Η Δανία φαίνεται να είναι η πιο ένθερμη υποστηρίκτρια της αυστραλιανής προσέγγισης. Η κυβέρνηση της χώρας έχει ήδη προτείνει την απαγόρευση των social media για παιδιά κάτω των 15 ετών, αν και με μια σημαντική διαφοροποίηση: εξετάζεται η δυνατότητα εξαίρεσης για τους 13χρονους και 14χρονους, εφόσον υπάρχει γονική συναίνεση. Παρόμοιο κλίμα επικρατεί και στη Νορβηγία, η οποία αυστηροποιεί τη στάση της, σχεδιάζοντας να αυξήσει το κατώτατο όριο ηλικίας στα 15 έτη, επικαλούμενη την προστασία των προσωπικών δεδομένων των παιδιών.
• Η Μαλαισία έχει θέσει ως στόχο το 2026 για την εφαρμογή απαγόρευσης σε παιδιά κάτω των 16, ακολουθώντας πιστά το παράδειγμα της Αυστραλίας. Ταυτόχρονα, εισάγει ένα αυστηρό πλαίσιο αδειοδότησης για τις πλατφόρμες, απαιτώντας συμμόρφωση με νέους κανόνες ασφαλείας.
• Στη Γαλλία, η συζήτηση έχει ανάψει για τα καλά. Η γαλλική κυβέρνηση εξετάζει το ενδεχόμενο απαγόρευσης για τους κάτω των 15 ετών, ενώ στο τραπέζι έχει πέσει ακόμη και η ιδέα της «ψηφιακής απαγόρευσης κυκλοφορίας» για εφήβους 15-18 ετών κατά τις βραδινές ώρες. Στην Ισπανία, το όριο αναμένεται να αυξηθεί από τα 14 στα 16 έτη.

Η Ελληνική πραγματικότητα: Το «κλειδί» του Gov.gr και οι κινήσεις στα σχολεία

Στην Ελλάδα, αν και δεν έχει ανοίξει ακόμα επισήμως η συζήτηση για καθολική απαγόρευση στα πρότυπα της Αυστραλίας, το έδαφος φαίνεται πιο πρόσφορο από ποτέ, τόσο θεσμικά όσο και τεχνολογικά. Η κυβέρνηση έκανε ένα πρώτο βήμα με την «αυστηρή» απαγόρευση της χρήσης κινητών τηλεφώνων στα σχολεία, μια κίνηση που βρήκε θετική ανταπόκριση στην κοινή γνώμη.

Ωστόσο, το σημαντικότερο εργαλείο της Ελλάδας σε μια ενδεχόμενη εφαρμογή ορίου ηλικίας στα social media είναι το ψηφιακό πορτοφόλι Gov.gr Wallet. Μέσω του Gov.gr, θα μπορούσε τεχνικά να πιστοποιείται αν ο χρήστης είναι ενήλικος ή ανήλικος, χωρίς να χρειάζεται να παραδώσει την ταυτότητά του στις πλατφόρμες. Μένει να φανεί αν η Αθήνα θα επιλέξει να ακολουθήσει τον δρόμο της Καμπέρα ή αν θα περιμένει μια ενιαία ευρωπαϊκή οδηγία μέσω της Πράξης για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Act – DSA).

Ο μηχανισμός της απαγόρευσης και τα πρόστιμα

Αυτό που κάνει τον νόμο της Αυστραλίας να ξεχωρίζει είναι η αυστηρότητά του προς τις εταιρείες. Σε αντίθεση με παλαιότερες προσπάθειες που βασίζονταν στην «καλή θέληση» ή στη γονική επίβλεψη, ο νέος νόμος (Online Safety Amendment Act) απειλεί τους γίγαντες της τεχνολογίας με πρόστιμα που αγγίζουν τα 50 εκατομμύρια δολάρια Αυστραλίας (περίπου 30 εκατ. ευρώ) αν αποτύχουν να κρατήσουν τα παιδιά εκτός. Το ποσό ακούγεται αστείο για τα μεγέθη των Big Tech, αλλά θα ισχύει κατά περίπτωση, με αποτέλεσμα αν διαπιστώνονται πολλές παραβιάσεις θα υπάρχει προσαύξηση του συνολικού προστίμου για κάθε μία.

Η ευθύνη για την επαλήθευση της ηλικίας βαραίνει αποκλειστικά τις πλατφόρμες. Δεν θα τιμωρούνται οι γονείς ή τα παιδιά που θα βρουν τρόπο να παρακάμψουν το σύστημα, αλλά το ίδιο το Instagram ή το TikTok αν δεν έχουν λάβει «εύλογα μέτρα» για να τους σταματήσουν. Αυτό δημιουργεί έναν τεχνολογικό πονοκέφαλο για τις εταιρείες, οι οποίες καλούντται να εφαρμόσουν συστήματα ταυτοποίησης ηλικίας (age assurance) που να είναι αποτελεσματικά χωρίς να παραβιάζουν την ιδιωτικότητα των ενηλίκων χρηστών.

Αντιδράσεις και προκλήσεις: Είναι η λύση ή «Ψηφιακή Εξορία»;

Η εφαρμογή του νόμου δεν πέρασε χωρίς να προκύψουν αντιδράσεις. Αν και πολλοί γονείς και οργανώσεις ψυχικής υγείας πανηγυρίζουν, θεωρώντας ότι δίνεται επιτέλους χρόνος στα παιδιά να ζήσουν την παιδική τους ηλικία μακριά από την τοξικότητα των likes και των filters, υπάρχει και ο αντίλογος.

Ειδικοί σε θέματα τεχνολογίας και δικαιωμάτων προειδοποιούν ότι η απαγόρευση μπορεί να οδηγήσει σε απομόνωση ευάλωτων ομάδων παιδιών (π.χ. LGBTQ+ κοινότητες ή παιδιά σε απομακρυσμένες περιοχές) που βρίσκουν στήριξη σε online κοινότητες. Επιπλέον, εκφράζονται φόβοι ότι τα παιδιά, όντας ευρηματικά, θα στραφούν σε λιγότερο ελεγχόμενες γωνιές του διαδικτύου (το λεγόμενο “dark web” ή μη ρυθμισμένες πλατφόρμες) για να επικοινωνήσουν, όπου οι κίνδυνοι είναι ακόμη μεγαλύτεροι.

Οι ίδιες οι πλατφόρμες, όπως το YouTube και η Meta, έχουν εκφράσει την έντονη δυσαρέσκειά τους, υποστηρίζοντας ότι η νομοθεσία είναι βιαστική και τεχνικά ανεφάρμοστη, ενώ στερεί από τους νέους εκπαιδευτικούς πόρους και εργαλεία έκφρασης.

Το μέλλον του Internet

Η Αυστραλία μόλις πάτησε το κουμπί ενός πειράματος που θα καθορίσει το μέλλον του internet. Αν το μέτρο πετύχει και δούμε μείωση στα ποσοστά κατάθλιψης και cyberbullying, είναι βέβαιο ότι το 2026 θα βρει πολλές περισσότερες χώρες να υψώνουν ψηφιακά τείχη.

Το σίγουρο είναι πως η εποχή της ανεξέλεγκτης πρόσβασης των παιδιών στα social media φτάνει στο τέλος της. Το ερώτημα δεν είναι πλέον το «αν» θα υπάρξουν περιορισμοί, αλλά το «πώς» θα εφαρμοστούν ώστε να προστατεύουν χωρίς να αποκλείουν.