Θα χαλαρώσει η Ευρώπη τους κανόνες GDPR περί απορρήτου για χάριν της AI;

Μια δεκαετία μετά την υιοθέτησή του, το GDPR φαίνεται να βρίσκεται στο επίκεντρο μιας νέας πολιτικής αναθεώρησης. Σύμφωνα με έγγραφα που επικαλείται το Politico, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοιμάζει ένα πακέτο προτάσεων που θα μπορούσε να «χαλαρώσει» ορισμένες πτυχές των κανόνων απορρήτου, προκειμένου να ενισχυθεί η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και να μειωθεί η γραφειοκρατία που επιβαρύνει τις ευρωπαϊκές εταιρείες τεχνολογίας.

Η πρόταση, που αναμένεται να παρουσιαστεί στις 19 Νοεμβρίου 2025, φέρεται να αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου «ψηφιακού omnibus» σχεδίου με στόχο την απλούστευση της ευρωπαϊκής τεχνολογικής νομοθεσίας. Αν εφαρμοστεί, θα μπορούσε να επιτρέψει στους δημιουργούς AI να χρησιμοποιούν δεδομένα που μέχρι σήμερα θεωρούνταν ευαίσθητα — όπως πολιτικές πεποιθήσεις, θρησκεία ή πληροφορίες υγείας — για την εκπαίδευση αλγορίθμων, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις.

Μία από τις πιο αμφιλεγόμενες πτυχές των διαρροών αφορά τα λεγόμενα ψευδωνυμοποιημένα δεδομένα, δηλαδή τα δεδομένα από τα οποία έχουν αφαιρεθεί στοιχεία που επιτρέπουν την άμεση ταυτοποίηση ενός ατόμου. Μέχρι τώρα, τέτοια δεδομένα προστατεύονταν από το GDPR. Αν όμως η νέα πρόταση εγκριθεί, ενδέχεται να μην θεωρούνται πάντα προσωπικά, ανοίγοντας τον δρόμο για την αξιοποίησή τους στην εκπαίδευση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης.

Παράλληλα, φαίνεται ότι οι ιστοσελίδες και οι εφαρμογές θα μπορούσαν να αποκτήσουν ευρύτερη νομική βάση για την παρακολούθηση της δραστηριότητας των χρηστών χωρίς να απαιτείται πάντα ρητή συγκατάθεση. Αυτό, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, δεν θα σήμαινε κατάργηση των βασικών αρχών του GDPR, αλλά μια πιο «στοχευμένη» και τεχνική αναθεώρηση που θα αποσκοπεί στην ευελιξία και όχι στην πλήρη αλλαγή του νομικού πλαισίου.

Ωστόσο, η ιδέα μιας τέτοιας μεταρρύθμισης έχει ήδη προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Το GDPR, που τέθηκε σε ισχύ το 2018, θεωρείται διεθνώς πρότυπο προστασίας προσωπικών δεδομένων και έχει καθιερώσει την Ευρώπη ως ηγέτιδα δύναμη σε θέματα ψηφιακών δικαιωμάτων. Ο Jan Philipp Albrecht, ένας από τους αρχιτέκτονες του κανονισμού, προειδοποίησε ότι μια αναθεώρηση θα μπορούσε να «υπονομεύσει δραματικά τα ευρωπαϊκά πρότυπα». Όπως έγραψε χαρακτηριστικά, «είναι αυτό το τέλος της προστασίας δεδομένων και του απορρήτου, όπως κατοχυρώθηκαν στη Συνθήκη της ΕΕ και στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων;».

Η πολιτική διάσταση του θέματος είναι εξίσου περίπλοκη. Ήδη, αρκετά κράτη-μέλη, ανάμεσά τους η Τσεχία, η Εσθονία, η Γαλλία, η Αυστρία και η Σλοβενία, έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους σε οποιαδήποτε «επανεγγραφή» του GDPR. Από την άλλη πλευρά, η Γερμανία φαίνεται να υποστηρίζει την προοπτική αλλαγών, ενώ η Φινλανδία δηλώνει ανοιχτή σε τροποποιήσεις που θα μπορούσαν να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης στον τομέα της AI.

Το πολιτικό διακύβευμα είναι σαφές: η ΕΕ προσπαθεί να βρει ισορροπία ανάμεσα στην προστασία των πολιτών και την ανάγκη να μη μείνει πίσω στην παγκόσμια κούρσα για την τεχνητή νοημοσύνη. Οι αυστηρές ρυθμίσεις του GDPR θεωρούνται από ορισμένους ως τροχοπέδη στην καινοτομία, τη στιγμή που οι ΗΠΑ και η Κίνα προχωρούν με πολύ πιο χαλαρά ρυθμιστικά πλαίσια. Ήδη, ευρωπαϊκοί ρυθμιστικοί φορείς έχουν καθυστερήσει ή μπλοκάρει αρκετές κυκλοφορίες εργαλείων AI από εταιρείες όπως οι Meta, Google και OpenAI, επικαλούμενοι ανησυχίες για την προστασία των δεδομένων.

Αν και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει ακόμα επιβεβαιώσει επίσημα το περιεχόμενο των προτάσεων, οι φήμες έχουν ήδη προκαλέσει κύμα αντιδράσεων τόσο στους πολιτικούς κύκλους όσο και στην τεχνολογική κοινότητα. Οι υποστηρικτές της μεταρρύθμισης υποστηρίζουν ότι μια πιο «ευέλικτη» προσέγγιση θα μπορούσε να απελευθερώσει την καινοτομία και να επιτρέψει στην Ευρώπη να σταθεί ισάξια με τα τεχνολογικά οικοσυστήματα των ΗΠΑ και της Ασίας. Οι επικριτές, αντίθετα, φοβούνται ότι κάθε υποχώρηση θα σημάνει ένα επικίνδυνο προηγούμενο και θα αποδυναμώσει ένα από τα πιο προοδευτικά νομικά πλαίσια για τα ψηφιακά δικαιώματα παγκοσμίως.

[source]