Ο εγκέφαλος έχει τον δικό του «χάρτη πόνου» για όλο το σώμα

Μια ομάδα επιστημόνων από το University of Sydney έκανε μια ανακάλυψη που θα μπορούσε να επαναπροσδιορίσει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τον πόνο. Με τη βοήθεια πανίσχυρης μαγνητικής απεικόνισης 7-Tesla, οι ερευνητές εντόπισαν ένα «χάρτη πόνου» στον εγκέφαλο που λειτουργεί σαν σύστημα ακριβείας, ενεργοποιώντας διαφορετικές περιοχές ανάλογα με το σημείο του σώματος που πονά, είτε πρόκειται για το πρόσωπο, είτε για τα άκρα.

Η ανακάλυψη αυτή ανοίγει τον δρόμο για θεραπείες που θα μπορούσαν να προσφέρουν ανακούφιση χωρίς τη χρήση οπιοειδών, αξιοποιώντας αντ’ αυτού τα ενδοκανναβινοειδή συστήματα του ίδιου του εγκεφάλου.

Η έρευνα αποκάλυψε ότι ο εγκέφαλος διαθέτει ένα εξαιρετικά ακριβές σύστημα ελέγχου πόνου μέσα στον εγκέφαλο-στέλεχος. Εκεί βρίσκεται το σημείο-κλειδί που ρυθμίζει πώς το σώμα αντιδρά σε διαφορετικούς τύπους πόνου.

«Για πρώτη φορά βλέπουμε έναν τόσο λεπτομερή χάρτη του πόνου στο ανθρώπινο εγκεφαλικό στέλεχος», εξηγεί ο Dr. Lewis Crawford, επικεφαλής της μελέτης και ερευνητής στο Brain and Mind Centre του University of Sydney. «Το σύστημα αυτό φαίνεται να προσαρμόζει την ανακούφιση ανάλογα με το σημείο που νιώθει πόνο το σώμα».

Το εγκεφαλικό στέλεχος είναι το «κέντρο ελέγχου» που συνδέει τον εγκέφαλο με το νωτιαίο μυελό, ρυθμίζοντας αισθήσεις, αντιδράσεις επιβίωσης και συναισθηματικές λειτουργίες. Είναι επίσης υπεύθυνο για την παραγωγή πολλών κρίσιμων νευροχημικών ουσιών, κάνοντάς το έναν κόμβο όπου ο σωματικός και ο συναισθηματικός πόνος συναντιούνται.

Για να μελετήσουν πώς ο εγκέφαλος οργανώνει την ανακούφιση από τον πόνο, οι ερευνητές ζήτησαν από 93 υγιείς εθελοντές να εκτεθούν σε ήπιο θερμικό ερέθισμα σε διάφορα σημεία του σώματος, στο πρόσωπο, στα χέρια και στα πόδια. Σε ορισμένα σημεία, εφαρμόστηκε μια «εικονική» κρέμα ανακούφισης, ενώ στην πραγματικότητα η θερμοκρασία μειώθηκε προσωρινά, ώστε οι συμμετέχοντες να πιστέψουν ότι η κρέμα είχε αποτέλεσμα.

Όταν το ίδιο θερμικό ερέθισμα επαναλήφθηκε αργότερα, χωρίς να μειωθεί η θερμοκρασία, οι περισσότεροι εθελοντές (περίπου το 61%) δήλωσαν ότι ένιωθαν λιγότερο πόνο στις περιοχές όπου είχε χρησιμοποιηθεί η κρέμα. Αυτό έδειξε ότι η ανακούφιση ήταν πραγματική, προκαλούμενη αποκλειστικά από τη λειτουργία του εγκεφάλου, το λεγόμενο φαινόμενο placebo.

Η μαγνητική απεικόνιση αποκάλυψε ότι διαφορετικά τμήματα του εγκεφαλικού στελέχους ενεργοποιούνταν ανάλογα με την περιοχή του σώματος. Οι ανώτερες περιοχές ήταν πιο δραστήριες όταν ο πόνος προερχόταν από το πρόσωπο, ενώ οι κατώτερες αναλάμβαναν δράση όταν ο πόνος βρισκόταν στα χέρια ή στα πόδια.

Δύο περιοχές φάνηκαν να παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο: το περιαυλική φαιά ουσία (PAG) και ο κεφαλικός μεσοκοιλιακός προμήκης μυελός (RVM). Αυτά τα δύο τμήματα λειτουργούν σαν κεντρικοί διακόπτες, ρυθμίζοντας πόσο έντονα αισθανόμαστε τον πόνο. Η δραστηριότητά τους όμως αποδείχθηκε εξαιρετικά εξειδικευμένη, δεν μειώνουν τον πόνο γενικά, αλλά στοχευμένα, ανάλογα με το σημείο του σώματος.

«Ο εγκέφαλος δεν “κλείνει” απλώς τον πόνο», τονίζει ο Dr. Crawford. «Αντίθετα, διαθέτει ένα σύστημα ακριβείας που τον ελέγχει τοπικά, ανά περιοχή». Αυτή η ανακάλυψη έρχεται να ανατρέψει την παλιά αντίληψη ότι ο εγκέφαλος ενεργοποιεί ομοιόμορφα μηχανισμούς ανακούφισης σε όλο το σώμα.

Ίσως η πιο σημαντική προέκταση της μελέτης είναι ότι αυτό το σύστημα φαίνεται να βασίζεται όχι στους γνωστούς οπιοειδείς μηχανισμούς του εγκεφάλου, αλλά στο ενδοκανναβινοειδές δίκτυο, ένα βιολογικό σύστημα που λειτουργεί φυσικά μέσα μας και μπορεί να ρυθμίζει τον πόνο χωρίς τον κίνδυνο εθισμού.

«Οι οπιοειδείς ουσίες επηρεάζουν γενικά ολόκληρο τον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα συχνά ανεπιθύμητες ενέργειες», εξηγεί ο Dr. Crawford. «Αντίθετα, οι κανναβινοειδείς μηχανισμοί που εντοπίσαμε φαίνεται να λειτουργούν πιο στοχευμένα, περιορισμένα σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφαλικού στελέχους».

Αυτή η στοχευμένη λειτουργία σημαίνει ότι θα μπορούσαν στο μέλλον να αναπτυχθούν νέες θεραπείες που ενεργοποιούν τις ίδιες φυσικές διαδικασίες, προσφέροντας αποτελεσματική ανακούφιση χωρίς τους κινδύνους και τις παρενέργειες των οπιοειδών.

[source]