Η Αυστραλία γράφει ιστορία και γίνεται το πρώτο πεδίο δοκιμής σε παγκόσμιο επίπεδο για ένα από τα πιο τολμηρά και αμφιλεγόμενα πειράματα στην εποχή του διαδικτύου. Σε λιγότερο από μία εβδομάδα, από τις 10 Δεκεμβρίου, τίθεται σε πλήρη ισχύ η νομοθεσία που απαγορεύει αυστηρά την πρόσβαση σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης για παιδιά και εφήβους κάτω των 16 ετών.
Πρόκειται για μια κίνηση που δεν έχει προηγούμενο, με την κυβέρνηση του Anthony Albanese να τηρεί τη δέσμευση που έλαβε πριν από έναν χρόνο, παρά τις έντονες πιέσεις από τους τεχνολογικούς κολοσσούς και τις ανησυχίες οργανώσεων για τα ψηφιακά δικαιώματα.
Η «Μεγάλη Έξοδος» από Instagram και Facebook
Καθώς η αντίστροφη μέτρηση για την εφαρμογή του μέτρου πλησιάζει στο τέλος της, η Meta (μητρική εταιρεία των Facebook και Instagram) έχει ήδη ξεκινήσει τις διαδικασίες εκκαθάρισης. Χιλιάδες έφηβοι χρήστες στην Αυστραλία λαμβάνουν τις τελευταίες ημέρες ειδοποιήσεις που τους ενημερώνουν ότι οι λογαριασμοί τους θα απενεργοποιηθούν ή θα τεθούν σε καθεστώς αναστολής μέχρι να μπορέσουν να αποδείξουν ότι έχουν συμπληρώσει το 16ο έτος της ηλικίας τους.
Η εικόνα είναι πρωτόγνωρη: οθόνες που «μαυρίζουν» για τους ανήλικους χρήστες και pop-up μηνύματα που εξηγούν ότι η πρόσβαση απαγορεύεται βάσει της νέας ομοσπονδιακής νομοθεσίας. Δεν πρόκειται για μια απλή προειδοποίηση, αλλά για μια ριζική αλλαγή στο ψηφιακό τοπίο της χώρας. Οι πλατφόρμες που επηρεάζονται περιλαμβάνουν το TikTok, το Snapchat, το X (πρώην Twitter), το Reddit, καθώς και τα «βαριά χαρτιά» της Meta.
Πρόστιμα-Μαμούθ και Ευθύνη στις Πλατφόρμες
Ο πυρήνας του νόμου μεταθέτει το βάρος της ευθύνης αποκλειστικά στους τεχνολογικούς γίγαντες και όχι στους γονείς ή στα ίδια τα παιδιά. Η νομοθεσία προβλέπει εξοντωτικά πρόστιμα που αγγίζουν τα 49,5 εκατομμύρια δολάρια Αυστραλίας (περίπου 30 εκατ. ευρώ) για τις εταιρείες που θα αποτύχουν να εφαρμόσουν αποτελεσματικά συστήματα επαλήθευσης ηλικίας και θα επιτρέψουν την είσοδο σε ανήλικους χρήστες.
Αυτό έχει αναγκάσει τις πλατφόρμες να τρέξουν έναν αγώνα δρόμου για την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών ταυτοποίησης, οι οποίες κυμαίνονται από τη σάρωση προσώπου (facial recognition) έως τη διασταύρωση στοιχείων μέσω τραπεζικών δεδομένων ή κρατικών εγγράφων. Ωστόσο, η διαδικασία αυτή έχει ανοίξει τον «ασκό του Αιόλου» για ζητήματα ιδιωτικότητας, με πολλούς να κάνουν λόγο για φακέλωμα των πολιτών στο όνομα της παιδικής προστασίας.
Αντιδράσεις: Από τον Musk μέχρι τους Ειδικούς
Οι αντιδράσεις είναι σφοδρές και πολυεπίπεδες. Ο Elon Musk, ιδιοκτήτης του X, έχει χαρακτηρίσει το μέτρο ως έναν «κεκαλυμμένο τρόπο ελέγχου της πρόσβασης στο διαδίκτυο για όλους τους Αυστραλούς», κάνοντας λόγο για πρακτικές που παραπέμπουν σε καθεστώτα λογοκρισίας. Η Meta, από την πλευρά της, υποστηρίζει ότι η νομοθεσία είναι «βιαστική» και τεχνικά προβληματική, προτείνοντας αντ’ αυτού ο έλεγχος να γίνεται σε επίπεδο καταστημάτων εφαρμογών (App Stores) και όχι από την κάθε εφαρμογή ξεχωριστά.
Στην αντίπερα όχθη, οργανώσεις για τα δικαιώματα των παιδιών, ακόμη και η UNICEF Αυστραλίας, έχουν εκφράσει τον προβληματισμό τους. Το επιχείρημά τους είναι ότι η καθολική απαγόρευση ενδέχεται να ωθήσει τους εφήβους σε «σκοτεινές» γωνιές του διαδικτύου, όπου ο έλεγχος είναι ανύπαρκτος και οι κίνδυνοι πολλαπλάσιοι. Επιπλέον, τίθεται το ζήτημα της κοινωνικής απομόνωσης, καθώς για τη σημερινή γενιά τα social media αποτελούν τον βασικό δίαυλο επικοινωνίας και κοινωνικοποίησης.
Η «Γενιά VPN» και οι Προκλήσεις της Εφαρμογής
Ένα από τα μεγαλύτερα ερωτηματικά παραμένει η τεχνική εφαρμογή του μέτρου. Οι ψηφιακά εγγράμματοι έφηβοι αναμένεται να αναζητήσουν παρακαμπτήριες οδούς, με τη χρήση εικονικών ιδιωτικών δικτύων (VPN) να φαντάζει ως η προφανής λύση για να «ξεγελάσουν» το σύστημα και να εμφανίζονται συνδεδεμένοι από άλλες χώρες. Η κυβέρνηση της Αυστραλίας έχει δηλώσει ότι θα παρακολουθεί στενά τέτοιες πρακτικές, όμως η ιστορία έχει δείξει ότι οι απαγορεύσεις στο διαδίκτυο συχνά οδηγούν σε ένα ατελείωτο παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι.
Ένα Παγκόσμιο Πείραμα
Όλος ο πλανήτης έχει στραμμένα τα μάτια του στην Αυστραλία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ εξετάζουν παρόμοια μέτρα και περιμένουν να δουν τα αποτελέσματα αυτού του τολμηρού εγχειρήματος. Αν η Αυστραλία πετύχει να μειώσει τα ποσοστά διαδικτυακού εκφοβισμού και να βελτιώσει την ψυχική υγεία των νέων χωρίς να καταπατήσει θεμελιώδη ψηφιακά δικαιώματα, τότε είναι πολύ πιθανό να δούμε ένα φαινόμενο ντόμινο που θα αλλάξει το ίντερνετ όπως το ξέρουμε.
